Jumat, 02 April 2021

KEMULAN TURUS LUMBUNG

 

Krama Hindu ring jagat Bali sajeroning ngewangun paumahan medue’konsep sederhana’ ngawit milih pekarangan,ngepah genahnyane MIWAH SANE SIOSAN.  Manut pewarah Ida Mpu Kuturan minekadi wenten kebaos hulu pinaka genah utama,Madya lan kanistan(sederhana). Yening tugesang pisan wenten asia ngawit sane pinih utama kebaos utamaning-utama ngantos nistaning kanistan. Nanging wenten maosang pekarangan punika kepah dados petang pahan luire Sri,Aji,Kala ,Ludra kadi kecaping Paduraksa.

Rikalaning ngewangun paumahan pastika kewangun merajan sering kebaos kemulan,nanging kepatutane sane encen tangiang dumun,merajan napi paumahan ?  Yening manut penglotika pastika merajan sane dumunan dwaning irika wantah genah suci linggan Ida Betara. Yening jagi mekarya paumahan metumpang penglotikane pastika umah sane ketangiang dumunan, wau merajan sane tumpang pinih beduur. Sami nika nganutin kewentenan mangda kedasarin penglotika sane lascarya mangda presida antar pemargine.

Rikalaning ngeruak karang pastika nangunang Surya Penyawangan nunas tuntunan sajeroning ngewangun ring Begawan Wiswakarma ,ring Betara Kawitan dados nunas pemargi mangda labda karya. Sesampun wates karang kewangun ketanggiang kemulan sane kewastanin Turus Lumbung artos ipun Turus pinaka saka akehne papat melakar kayu dapdap tis kewastanin “Taru Sakti” suksmanipun mangda kepaica “perlindungan/kekuatan”,mawinan rahayu sane megenah irika, nenten wenten baya kepangguh. “Lumbung” kawigunanipun wantah genah nyimpen padi ,suksmannyane mangda sang sane nuenang nenten kirang pangan setata kepaica waranugraha ring Ida Betara.

Indik kudang masa suwene ngentosin turus lumbung antuk Kemulan permanen,durung kepanggihin, pamekas yan sampun sida sangkaning lascarya lan subakti, rikala irika kegentosin naler anutang penglotikane ring sekala,kadi conto sampun sida ngewangun paumahan becik,nuwe mobil nanging merajane kantun turus lumbung,punika nenten becik pekantenane,punika taler,umahe medinding bedeg megantung,nenten mepenyengker,merajane ngeredep meprada,naler nenten becik pekantenane. Sane patut mangda wenten ‘keseimbangan’ padumara pemargine.

Indik merajan puniki akeh lontar sane maosang minekadi Lontar Purwa Bhumi Kamulan, Usana Dewa, Gong Besi, taler ring Buku sane mejudul “Riwayat Mrajan di Bali” sane ketulis  olih Dewa Hyang Guru Ktut Soebandi maosang, indik tetikasan merajan munggah ring Lontar Ithi Prakerthi pinaka piteket Mpu Kuturan. Irika mungguh indik Tri Lingga, minekadi Desa, Puseh, Dalem.

Selantur ipun merajan kepah manut jajar pelinggih  minekadi :

1.      Tri Lingga, kewentenan pelinggih pokok wantah tetiga minekadi Kamulan/rong tiga  megenah sisi kangin mejeng kauh,sane melinggih manut Lontar Ithi Prakerthi inggih punika Sanghyang Tri Murti ,rong paling kaler Betara Wisnu,Tengah Betara Siwa,rong sisi kelod Betara Brahma,naler Betara Tri Purusa(Siwa,Sada Siwa,Parama Siwa) nunggal pinaka Betara  Guru/ Betara Pramesti Guru. Pelinggih sane mula kaler majeng kelod kebaos Taksu sane melinggih pinaka taksun sang sane mepaumahan minekadi Dewi Saraswati,yen dados petani Betara Sangkara,yen dados sopir Batara Ulangalu miwah sane siosan,saking taksu pinaka pengupa jiwa ngewetuang arta brana mawinan kesembah Betara Sri rambut Sedana naler, Pelinggih Tugu delod kemulan majeng kauh kebaos penglurah/Anglurah Agung Ida sane ngawiwenangang galah/pengatur waktu pinaka kawisesan betara Kala angemit sanghyang atma,mawinan wenten maosang iriki Linggih Sanghyang Catur Sanak (Ratu Wayan Tebeng,Ratu Made Jelawung,Ratu Nyoman Sakti Pengaadangan lan ratu Ketut Petung). Tetiga pelinggih punika.Yening rerehang ring “keorganisasian” Rong Tiga/Kemulan pinaka “Ketua” ,Pengrurah pinaka ‘sekretaris’,Taksu pinaka ‘Bendahara’ sane nyungsung kulawarga sane wenten ring apekarangane punika. Tetiga pelinggih punika pinaka pelinggih pokok ring merajan kemulan. Sane ring bucu karang kaler kauh nika kebaos Penunggun Karang/Sedahan Karang sane nyaga wates pekarangane punika, kategepin antuk Paduraksa sane kaler kangin kebaos Sanghyang Sari Raksa utawi Sri Raksa,kelod kangin Aji Raksa utawi Guru Raksa,sane kelod kauh Sanghyang Ludra Raksa, kaler kauh Kala Raksa.

2.      Panca Lingga akeh pelinggih lelima, minekadi Kamulan, Taksu, Tugu, Pelik Sari, lan Gedong. Panyungsung mrajan puniki lintangan ring apekarangan sane kantun kepurusan sering naler kebaos panti /sanggah gede.

3.      Sapta Lingga, pepitu akeh palinggihe, luire Kamulan, Taksu, Tugu, Pelik Sari, Gedong, Catu, lan Manjangan Salwang. Mrajan puniki kebaos Dadya sane kesungsung olih akudang panti utawi paibon

4.      Ekadasa Papeking Dewata, wenten 11 palinggih, minekadi ; Kamulan, Taksu, Tugu, Pelik Sari, Gedong, Catu, Manjangan Salwang, Pasarem, Limas Sari, Lurah, lan Padma, merajan puniki kewastanin Dadya Agung. Penyungsung nyane saking  Dadya, Panti, dan Paibon.

Sios ring pelinggih pelinggih sane kesurat ring ajeng, wenten pelinggih sios pinaka palinggih penegep pasimpangan utawi panyawangan Ida Bhatara siosan,minekadi Ida Bhatara Gunung Agung, Batur, Beratan, Batukaru, Lempuyang, Miwah sane siosan.. Manut Guru Ktut Soebandi, pelinggih pesimpangan punika ketangiang dawning ring Bali genahe medohan,naler minab wenten pikobet,mangda presida ngaturang sembah bakti mawinan ketangun penyaawangan punika.Taler ketegepin antuk pelinggih Betara Kawitan,Ibu Kawitan miwah pelinggih penegep siosan sane kesungkemin olih krama penyungsung.

Asapunika mogi wenten pikenohnyane,suksma (manixs) purnama kedasa 1943