Agama sepatutnyane kedasarin antuk sradha sane presida keresepang saha kemargiang sajeroning kahu-ripan. Agama nenten puput baosang kemanten, na-nging kemargiang melarapan sradha bakti nekeng tuas manut penglotika lan rasaning manah (atmanastuti).
Wenten kekalih unteng utama yening maosang agama, inggih punika rasa lan rasio,rasaning manah gumanti sane utama ,dwaning Sang Hyang Widhi nenten minayang anak sane wikan miwah sane nambet, nanging sane kabinayang jatma sana memanah suci lan cemer. Naler wenten wikan agama lan agamawan, jatma sane wikan ring agama durung janten agamawan, nanging agamawan pastika uning ring agama yadiastun akidik.
Geguat utama sajeroning nabdabin agama ring kahuripan inggih punika nitenin Catur Marga (bhakti marga, Karma Marga, Jnana Marga lan Yoga Marga) mangda jangkep dwaning meraga tunggil. Nenten kepatutang yening Catur-Marga kemargiang niri niri,dwaning pinampen krama sami mesiosan mawinan wenten nyungjungang sinalih tunggil marga,nanging catur marga punika patut kemargiang makesamin ipun.
Sinalih tunggil serana sajeroning ngemargiang yadnya inggih punika toya utawi tirta yan sampun keupakarain, mawinan ring Bali,pecak agama hindu kebaos agama tirta. Antuk punika yening tureksain toya kepah dados : :
1. Odakem nenten tios toya sane keanggen ring kahuripan serahin-rahina minekadi inum,mesiram, manting miwah sane siosan.
2. Tirta inggih punika toya sane kepujain olih Ida Sang Sadaka utawi sulinggih antuk upakara yadnya, minekadi : Tirta Pelukatan,Tirta Sayut, Tirta caru, Tirta Pebersihan,Tirta Pengentas,Tirta Penembak, Tirta Penanjen miwah sane siosan.
|
Ring Weda Parikrama lan Surya Sevana katugesang suksman ngangge Tirtha pinaka penyucian angga sarira sekala kelawan niskala. Yening sapunapi tikas lan laksana sajeroning ngarga tirta munggah ring sloka Bhagawadgita Paos XI, palet 26 maosang :
“Patram puspham phalam toyam
Ya me bhaktya prayaccahati
Tad aham briaktyauphritam
Asnami prayatatmanah
Suksmanipun:
Yen kita subakti kapining hulun,maka sedana sekar setanggi,pala muang odakem sateguk ,hulun haneda sih waranugraha maka sedana idep hayu.
Toya pinaka odakem ngardi amertaning hurip patut kelaksanayang antuk meketis pang 3,nunas pang 3 meraup pang 3 punika suksmanipun nyuciang sabda,bayu,idep .
Yening tirta mesiratang ring angga nika kewastanin tirtha kundalini, puja mantran ipun “Om Bhuda Pawitra ya namah Om Buddha Maha Tirtha ya namah Om Sanggya Maha Toya ya namah”.
Tirtha sane keraupang pinaka panyucian kahuripan mawinan tirta punika kebawos Tirtha Pawitra Jati,puja mantran ipun :Om Ciwa Sampurna ya namah,Om sada Siwa ya namah Om Parama Siwa ya namah”
Selantur ipun,ngemargiang pelukatan ring angga sarira(bhuana alit) patut pisan kemargiang rauhin pura sane wenten klebutane utawi kesegara nunas pelukatan mangda sayan nincap kesucian angga sariran duene. Tios ring punika ring galah paweton patut taler ngemargiang pelukatan manut weton sanghyang manumadi manut saptawaranipun,minekadi paweton :
1. RADITE;
yan tan tawur ika ageng alanya,yan langu serana; suruh dumlan maswi, telepekin papelengannya,
yan gerah serana;
kapkap, gamongan, sembar akna laranya, yan panestis sarana; rwaning
awar-awar, rwaning dapdap, sarwa papetikan, lumurudin,yan lesu
tan arep mangan, tur ngibuk macek-macek awaknya, tan kawasa sirep, serana;
carman juwet, isin rong, wedakakna,, malih sembarnya, dahusa kling, jajar nanah,
bras, isin tingkih matunu, bawang adas,yan basangnya sakit, serana; nyuh
matunu, sari kuning, ganti lungid, sembar wetengnya.yan edan,serana; dahusa kling,
liligundi, tutuh irungnya,yan Pablegbeg awaknya, serana; tingkih sakamulan,
kapkap, nyuh matunu, wedak-akna.
Lolohnya, beras barak, bawang tambus, tahap akna.
Panudaning Lara;
Adyus linukat kinurungan / metekep Guwungan ring marga, pinuja dening
MARGA GAMANA, akeh toyone 16 warna, Banten Pejati saha suci asoroh.Iti
Puja Panglukatan Marga Gamana :
Om Kala patyam maha saktyam, rodra kala kriya
dustham,Sarwa bhicari moksanam, sarwa
marana punah citram,
Om Yang Margapati
maha siddhyam, sarwa papa
Om Ang Siwa gamana pramanam
Om Yang Margapati maha siddhyam,
sarwa lara winasanam ya namah swaha
Yan nuju RADITE, wenang bayuh ring paibon / Kamulan, galaan sarwa lalima,
Sesayut Kasuma jati ;
Madasar antuk dulang, duwur nyane susunin antuk aled sesayut, duwur nyane dagingin nasi putih, ulam nyane ayam putih mapanggang, mapecel mabasa mica ginten, nasine matanceb sekar putih 5 katih, ayame mapukang-pukang dados 5, winangun urip, magenah duwur nasine, sesangan, raka-raka sejangkep nyane, panyeneng alit (tahenan) 1, pras alit 1, Sampyan nagasari, Canang Pahyasan tatebus putih, Daksina asiki, majinah 5555.
2. SOMA:
Dewanya Bhatara Soma, kalanya sang kalajrang, bhutanya sang bhuta ulu kebo,Wateknya 16, uripnya 4, pangawakan sang hyang smara, sada nyepnyep ocapanya, pindrih semunya, wawadon polahnya, mosil tingkahnya, kakayonya pule/sentul, manuknya cangak/siyung, satonya singha, banyonya telaga sema, iwaknya sepat, rasinya moksala, sekar ujarnya, becik yan metetanduran, polos, satya, tresnain anak nanging tambet, awinan sering sedih, tatkala pawetuan nyane banten punika dagingin selaka, ngangge lambang “CANDRA”, penyakit ira sang SOMA, sirah, sakit weteng, netra, borok, koreng, parang, anyang-anyangan, hnek ati, sula, rumpuh, gendeng-gendengan, menek tuwun laranya, nyakitang awak, lesu-ibuk. yan luh mati ngipi, yan muani mati amah tiwang, krepolahnya, kawirangan, iki nagih carunin ring paibon, beras 4 catu, artha 400, benang 4 tukel, taluh, nyuh, biyu, soroh 4 dadi asok. dagingin sesayut Citta Rengga, katur ring paibon. yan tan tawur ika ageng alanya,
yan langu, serana; dumlan base, maswi, sembar akna,
lolohnya serana; dumlan kecemcem,yeh juwuk, yeh cuka tahun, bawang putih, isen kapur, yeh cenana metimbung.
wedaknya sarana; carman cempaka putih, isin rong, yeh cenana,urapnya serana; rwaning nyambu putih, bwah jebug, bawang, adas,wedaknya, serana; bata bang, yeh juwuk, don pokpor, tri katuka.
Panudaning Lara; adyus linukat kinurungan / metekep Guwungan ring
sumur, pinuja dening SETRA GAMANA, akeh toyone 16 warna, Banten Pejati
saha suci asoroh.
Iti Puja Panglukatan Setra Gamana :
Om Setra Gamanam
Pramanam, Sarwa dhurga
bhucari
winasanam,
Om Namoni Bhagawatyam, Dhari
Dhurga dewyam,
Murcatam sarwa roghantu,
sarwa wighna winasa
ya namah.
Om Yang~Ang~kala Durga ya namah.
Yan nuju COMA, wenang bayuh ring paibon / Kamulan, sarwa Pat, sesayut Citta rengga lan sesayut nila kusuma jati,
Madasar antuk dulang, duwur nyane susunin antuk aled sesayut, duwur nyane dagingin nasi selem mapucak tunjung biru, ulam nyane ayam selem mapanggang, mapecel mabasa mica ginten, nasine matanceb sekar selem 4 katih, ayame mapukang-pukang dados 5, winangun urip, magenah duwur nasine, sesangan, raka-raka sejangkep nyane, panyeneng alit (tahenan) 1, pras alit 1, Sampyan nagasari, Canang Pahyasan tatebus selem.
SESAYUT NILA KUSUMA JATI:
Madasar antuk dulang, duwur nyane susunin antuk aled sesayut, duwur nyane
dagingin nasi selem klopokan, ulam nyane ayam ireng mapanggang, masambel mica
ginten, siniyokan lenga/minyak, sasrojan, ayame mapukang-pukang dados 5
winangun urip, magenah duwur nasine, sesanganan, raka-raka sejangkep nyane,
daksina 1, jinah 4444, panyaneng alit (tahenan) 1, Pras alit 1, sampyan
Nagasari, Canang pahyasan tatebus ireng.
3. ANGGARA:
yan mawatuk, serana; sulasih miyik, myana cemeng, dumlan pole, semanggi gunung, sekar blimbing buluh, montong isen, tenutis, nyuh metunu, ganti lungid,
wedak batisnya serana; pawning kasimbukan, cenana, isen, tri ketuka.
Panudaning Lara;
adyus linukat kinurungan / metekep Guwungan ring Natar pekarangan, pinuja dening SIWA GAMANA, akeh toyone 15 warna, Banten Pejati saha suci asoroh.
Iti Puja Panglukatan Siwa Gamana;
Om Siwa Jagat pati Dewyam, Siwa Sada Siwa
amertham,Siwa Gamanam pramanam, amertha
manggalam pawitram,
Om Parama Siwa nirmalam,
rogha wighna winasa-
nam,Ila pataka murcatam, lara wighna
winasanam,
Om Siwa Gamanam
premanam, sarwa upadrawa
|
Om ya wai namah swaha, swasti suddha ya namah
Ung Phat, Ang Ung Mang ya namah.
Yan nuju ANGGARA, wenang bayuh ring paibon / Kamulan,
sarwa Telu, sesayut Wira Kusuma lan sesayut Jingga Kusuma Jati,
SESAYUT WIRA KUSUMA :
Medasar antuk dulang duwur nyane susunin antuk aled sesayut, duwur nyane
dagingin nasi jingga, ulam nyane ayam biying kuning (buwik ) mapanggang,
mapukang-pukang dados 5 winangun urip, magenah duwur nasine,mesamsam don
landep-landep, masambel, sesawur kacang komak, sesangan, raka-raka sejangkep
nyane, penyeneng alit (tahenan) 1, pras alit 1, sampyan Nagasari, Canang
pahyasan tatebus jingga.
SESAYUT JINGGA KUSUMA JATI:
Medasar antuk dulang duwur nyane susunin antuk aled sesayut, duwur nyane
dagingin nasi kuning tinalopokan, ulam nyane ayam biying kuning (buwik)
mapanggang, mapukang-pukang dados 5 winangun urip, magenah duwur nasine,
dagingin sesawur sambel cabe, siniyokan lenga/minyak, matanceb sekar kuranta 3
katih, sesanganan, raka-raka sejangkep nyane, panyeneng alit (tahenan) 1, Pras
alit 1, sampyan Nagasari, canang pahyasan tatebus kuranta/jingga.
4. BUDHA:
yan Langu, serana; don pepe, adas, sembar gidatnya.
urapnya serana; empol pandan, rwaning maninjo, bawang adas,lolohnya serana; sulasih miyik, tata iwak, yeh juwuk, yeh cenana, lengkwas, ginten cemeng,
wedaknya serana; carman dapdap, isin rong.
wedak batisnya serana; babakan cemara, phala raja, isen, yeh arak.
Panudaning
Lara;
adyus linukat kinurungan / metekep Guwungan ring pinggiring luwah/tukad,
pinuja dening BUDHA GAMANA, akeh toyone 10 warna, Banten Pejati saha suci
asoroh.
Iti Puja
Panglukatan Budha Gamana :
Om Bhudda Arcanam maha wiryam, Bhudda
Sarira purna jiwitam.
Om Bang~Bhudda gamanam ya namah Sarwa
pataka winasa ya namah.
Yan nuju BHUDA, wenang bayuh ring paibon / Kamulan, sarwa pitu, sesayut Purna
Suka lan sesayut Pita Kusuma Jati,
SESAYUT PURNA SUKHA:
Medasar antuk dulang, duwur nyane susunin antuk aled sesayut, duwur nyane
dagingin nasi kuning, masamsam dalima wanta, ulam nyane ayam putih syungan
mapanggang, mapukang-pukang dados 5 winangun urip, matanceb sekar cempaka
kuning 7 katih, sesanganan, raka-raka sejangkep nyane, penyeneng alit (tahenan)
1, pras alit 1, sampyan nagasari, canang pahyasan tatebus kuning.
SESAYUT PITA KUSUMA JATI :
Medasar antuk dulang duwur nyane susunin antuk aled sesayut, duwur nyane
dagingin nasi kuning tinelopokan,ulam nyane ayam putih syungan mapanggang,
mapukang-pukang dados 5 winangun urip, magenah duwur nasine, masesawur sambel
isen, siniyokan lenga/minyak, sekar kuning 7 katih, sesangan, raka-raka
sejangkep nyane, penyeneng alit (tahenan) 1, Pras alit 1, daksina 1, jinah
7777, sampyan nagasari, Canang pahyasan tatebus kuning.
5. WRESPATI:
Dewanya Bhatara Guru, kalanya sang
kala Anggapati, bhutanya sang bhuta Ulu Singha, Wateknya 20, uripnya 8, pawakan
pati, bodri ambeknya, piranti manahnya, waringin/tanguli kayunya, manuknya
merak/puteh, satonya rase, banyonya tlaga kalpa, iwaknya tri, rebon, rasinya
macan, karya napi ambil becik, tan alah ilon, bares tan sayang ring artha
brana, tatkala pawetuan nyane banten punika mangda medaging prunggu, ngangge
lambang “ GUNTUR “ penyakit ira sang WRESPATI, rumpuh, purus, sasananya rumpuh,
kuli pedeh, basang, rasa, tuju, nglikad, nglesu, perot, edan, jenggkel, mati
ayan, mati anyud, mati aperang, ika wenang caruning ring paibon ; beras 8 catu,
artha 800, benang 8 tukel, taluh, nyuh, biyu, soroh 8 dadi asok. dagingin
sesayut Kusuma Gandawati, katur ring paibon.
yan wetengnya lara serana; kunyit, musi, kpasilan, sembar wetengnya.
lolohnya serana; akah dapdap, akah siligwi, akah nangka, remek daging, isin rong nguda, yeh cenana,
wedaknya serana; don dapdap, don kwang, cenana, krikan majagawu, isin rong wayah,urapnya serana; dumlan maninjo, bawang adas,yan edan serana; panyuh jaran selem, dawusa kling, jajar tanah, menyan madu, puh irungnya.wedaknya serana; tujumusna, luwun jalan, kasuna jangu.
Panudaning Lara;
adyus linukat kinurungan / metekep Guwungan ring Panti, pinuja dening
SIWA KALPA GAMANA, akeh toyone 20 warna, Banten Pejati saha suci asoroh.
Iti Puja Panglukatan Siwa Kalpa Gamana ;
Om
Sada Siwa Gamanam, Parama Siwa Gamanam,
Suddha atma suddha
pawitram, sarwa pataka
winasanam
Om Sarwa wighna wimurcatam, sarwa klesa winasa-
nam,
Om Sada Siwa Nirmala, sarwa klesa wimoksanam
Om Sarwa pataka
papa sampurnam, Ila rogha
winasanam,
Om Sada Siwa
Parama Siwa Nirmalam, pramanam
Ang~Ah, Sarwa pataka purna ya namah.
Yan nuju WREHASPATI, wenang bayuh ring paibon / Kamulan, sarwa Kutus, sesayut
Kusuma Gandawati lan sesayut Pawal Kusuma Jati,
SESAYUT GANDHA KUSUMA JATI:
|
SESAYUT PAWAL KUSUMA JATI;
Medasar antuk dulang duwur nyane susunin antuk aled sesayut, duwur nyane
dagingin nasi dadu tinelopokan, ulam nyane ayam wangkas mapanggang,
mapukang-pukang dados 5, winangun urip, magenah duwur nasine, masambel
kacicang, siniyokan lenga/minyak, sesawur, sekar pucuk dadu 8 katih, sasrojan,
sesangan, raka-raka sejangkep nyane, penyeneng alit (tahenan) 1, pras alit 1,
daksina 1, jinah 8888, sampyan nagasari, canang pahyasan tatebus dadu.
Rikala pawetonan nyane ring rahina Wraspati, upakara nyane patut kawewehin antuk banten salah ukur, riantukan pawetonan nyane matehang piodalan Ida Bhatara Guru, sering pacang mamilara. Kawentenan upakaran nyane pateh sekadi tetandingan banten Pengambian sakewanten maweweh bantal pudak 8 besik, yan LANANG sang maweton banten nyane maulam bebek maguling, yan ISTRI sang maweton banten nyane maulam ayam mapanggang, sesampune puput natab bebanten nyane, sang maweton raris ngajeng/ngerayunin ulam nyane matimpal bantal, raka-raka nyane matimpal nasi, sapunika kawentenan pemargin nyane.
6. SUKRA:
|
yan tan
tawur ika ageng alanya,yan grah, mlapah, langu, kebus, serana; rwaning
sembung, rwaning pule, denang uda, sulasih miyik, myana cemeng, santen, yeh
juwuk purut, isin rong nguda, kuskus apang lepah, tahap akna.
sembar akna serana; dahusa kling, jajar tanah, isin tingkih mebakar, ketumbah,
temutis, beras barak, bawang adas,
yan prana lara serana; rwaning nangka ijo, jebug garum, kasuna jangu, bebek
akna
Panudaning Lara;
Adyus linukat kinurungan / metekep Guwungan ring marga kasma, pinuja dening SETRA GAMANA, akeh toyone 20 warna, Banten Pejati saha suci asoroh.
Iti Puja Panglukatan Setra Gamana:
Om Setra Gamanam Pramanam, Sarwa dhurga
bhucari winasanam,
Om Namoni
Bhagawatyam, Dhari Dhurga dewyam,
Murcatam sarwa roghantu, sarwa wighna
winasa ya namah.
Om
Yang~Ang~kala Durga ya namah.
Yan nuju SUKRA, wenang bayuh ring paibon / Kamulan, sarwa Nem, sesayut Liwet Rajabhira lan sesayut Raja Kusuma Jati.
SESAYUT WILET RAJABHIRA:
Medasar antuk dulang duwur nyane susunin antuk aled sesayut, duwur nyane dagingin
nasi maaru antuk toya cendana mamuncuk tunjung biru, ulam nyane ayam kelawu
abu-abu mapanggang, mapukang-pukang dados 5, winangun urip, magenah duwur
nasine, sekar biru 6 katih, sesangan, raka-raka sejangkep nyane, panyeneng alit
(tahenan) 1, Pras alit 1, sampyan Nagasari, canang pahyasan tatebus biru.
Medasar antuk dulang duwur nyane susunin antuk aled sesayut, duwur nyane dagingin nasi pelung tinelopokan, maulam ayam serawah biru mapanggang, mapukang-pukang dados 5, winangun urip, magenah ring duwur nasine, masambel cabu bungkut, siniyokan lenga/minyak lurungan, sekar teleng biru 6 katih, Sesanganan, rak-raka sejangkep nyane, penyeneng alit (tahenan) 1, Pras alit 1,daksina 1, jinah 6666, sampyan nagasari, canang pahyasan tatebus biru.
7. SANISCARA:
yan tan tawur ika ageng alanya, yan gering tka sarananira :juwuk purut, juwuk linglang, isen
kapur, temu poh, temutis, cenana, myana cemeng, sulasih miyik, ginten cemeng,
tahap akna.
wedaknya serana; carman tibah, tabya bun bungkut, beras barak, tri katuka. sembar akna serana; kapkap buah
jebug.wedaknia malih serana; carman ancak, menyan madu, ketumbah, yeh cenana. yan
prana lara serana; carman kpah, don nangka ijo, jebugarum, tri ketuka, sekar 7
warna.
Panudaning Lara;
adyus linukat kinurungan / metekep Guwungan ring carik, pinuja dening
GIRI GAMANA, akeh toyone 9 warna, Banten Pejati saha suci asoro.
Iti Puja Panglukatan Giri Gamana
Om Namoni Bhagawatya, wananta giri dhurga kala
sanghari, Maha Kali mamestha kampayam, sarwa satru sigra nasty.
Om Sarwa dhurga winasanam, sarwa papa wimur-
catam, klesa dosa winasa ya, Hung phat ya
namah
swaha.
Yan nuju SANISCARA, wenang bayuh ring paibon / Kamulan, sarwa Siya, sesayut Kusuma Yuda lan sesayut Geni Bang Kusuma Jati.
SESAYUT KUSUMA GANDHAYUDHA:
Medasar antuk dulang duwur nyane susunin antuk aled sesayut, duwur nyane dagingin nasi barak, maulam ayam biying bang karma mapanggang, mapukang-pukang dados 5, winangun urip, mapecel peresing tebu cemeng, mabasa mica ginten, sekar barak 9 katih, sesanganan, raka-raka sejangkep nyane, penyeneng alit (tahenan) 1, pras alit 1, sampyan nagasari, canang pahyasan tatebus barak.
SESAYUT GNI BANG KUSUMAJATI:
Madasar antuk dulang duwur nyane susunin antuk aled sesayut, duwur nyane
dagingin nasi barak tinelopokan, maulam ayam biying mapanggang, mapukang-pukang
dados 5, winangun urip, magenah duwur nasine, masesawur sambel cabe ginoreng
tan tineresan, sekar pucuk bang 9 katih, sesanganan, raka-raka sejangkep nyane,
penyeneng alit (tahenan) 1, pras alit 1, daksina 1, jinah 9999, sampyan
nagasari, canang pahyasan tatebus barak.
SESAYUT KUSUMA YUDHA :
Upakara ini juga dihaturkan kepada Sang Hyang Pasupati pada Hari Tumpek Landep. Alasnya memakai kulit sesayut, diatasnya berisi Nasi Merah, memakai Ulam seekor Ayam Bulu Merah Kuning dipanggang, kemudian dipotong-potong disusun krmbalu seperti semula, memakai Bumbu Pecel, Mica, Ginten, diperciki Cuka dan Aur Tebu Hitam, Rerasmen, Raka-Raka, Sampyan Sesayut dari Daun Andong Merah berisi Porosan, Bunga Merah 9 tangkai, Kembang Rampai. Selesai dihaturkan diayabkan sebanyak 9 kali.
Penuntun pustaka wit saking:
Lontar Tenung Wrhaspati
Lontar Wrhaspati Kalpa
Lontar Pewetonan Bhaya Khalaning Rare
Lontar Bhaya Panghidep Pati
Lontar Indik Panyepihan, Sambutan, Otonan, Ngangkid dsb. Druwen Grhya Gede Puseh Sanur, Grhya Wanasari Sanur.
Buku dan Catatan PHDI Pusat
Buku2 Indik Pebayuhan Oton dari berbagai sumber a.l. : Dra. Ni Made Sri Arwati, MSi, Ida Ayu Surayin, Ida Bagus Putu Sudarsana, IN Singgin Wikarman, Dll.