Rabu, 14 Juni 2023

NGABEN KINEMBULAN KRAMA DESA ADAT TEGENAN WARSA 2023

 Desa Adat Tegenan sane megenah ring wawengkon wewidangan Pura Agung Besakih,wantah sinalih tunggil Desa Adat pinaka Desa Pregunung gumanti desa sane dados pekandel ring sepemargin yadnya ring Pura Agung Besakih,antuk punika sajeroning ngemargiang upacara pitra yadnya nenten kelugra ngeseng utawi nunjel layon mangda nenten nyemerin linggih Ida Betara ring Besakih.

Sajeroning ngemargiang upacara ageng panca yadnya sinalih tunggil ipun Pitra Yadnya,sang sane ngemargiang karya, manut Lontar Dewa Tattwa.10 kebaos “Manah lega dadi ayu, aywa ngalem drewya. Mwang kamagutan, kaliliraning wang atuwa aywa mengambekang krodha mwang ujar gangsul.  Ujar menak juga kawedar denira. Mangkana kramaning sang ngarepang karya aywa simpanging budhi mwang krodha”

Artosipun:

Manah sane ledang lascaria sane patut gamel ,sampunang alem/bridbid ring padruwean yening sampun keanggen meyadnya,sampunang piwal ring piteket nak lingsir sane wikan,sampunang brahmantya,mebaos kasar lan degag.baos sane becik alus banban patut uncarang.Asapunika kepatutan anake sane ngemargyang yadnya. Sampunang piwal ring manah suci Nirmala pinaka agem-ageman ngeyasaang karya.

Selantur ipun manut lontar Widhi Sastra Tutur Tapeni Yadnya(72-73), kebaosang     “…ngaran ling nira Bhatari Tapeni, ngaran Bhatari Uma Dewi sira Hyang ring Pura Dalem, maka lingga gama kerthi ulahing wong kamanusan.  Adruwe pariwara watek apsari maka, Dewi Kancak, Dewi Pradnya, Dewi Wastu mwang Dewi Sidhi, ika pariwaranira mekabehan.

Uduh sira sang umara yadnya, sang parama kerti sang akinkin akerti yasa, nguni weh ta kita sang anggaduh gama-gaman, rengo lingku mangke, dak, sun warahi kita parikraman ing bhkati astiti ring gama tirta, aja sira tan mitulu ri hing ning sastra iki, nimita kweh wetun ikang yadnya, sapta yadnya, sapta yadnya luire: Aswameda yadnya, Siwa yadnya, Dewa yadnya,  Rsi yadnya, Pitra yadnya, Bhuta yadnya, Manusa yadnya, samadania limuwih-aken pada luwih ika tinemuni ya, palan ing yadnya, samangkana juga wineh utamaning kang yadnya, patemuang kunang kang  Agama, Ugama, muang Igama, apan ika ngaran pamurtian Sanghyang Tri Murti, tan wenang amalaku yadnya yan tan ingangge tattwa, ika ingaran Wuta, yan tan ingangge solah ayu sang umara yadnya, ika ingaran Tuli, muah tan ingannge yadnya ngaran rumpuh tan sida karyania, apan sukmania ika kadi anggan sira, ana hulu, ana awak, muang ana juga sukunia, mangkana utamaning kang yadnya. Apan sukmania, yadnya palan ikan yadnya wahya diatmika nemu sira rahayu”…..

Suksmanipun:

..”meparab Bhatari Tapeni utawi Bhatari Uma Dewi, Ida wantah sungsungan ring Pura Dalem, Ida pinaka pengrajeg uger-uger ngemargiang agama ring panegara krama, Ida keabih olih para widyadari sane meparab Dewi Kancak, Dewi Pradnya, Dewi Wastu lan Dewi Sidhi, nika wantah pengabih ida sami.

Uduh dewa-dewa ane lakar ngelarang Yadnya, manira ngicen pewarah-warah kapinang idewa ane demen nyalanang agama, pirengang pewarah manira ne jani,pamekas cening ajak makejang ane demen nyalanang agama tirta/Hindu , sujatine anak liu pepalihan yadnyane, ada pepitu bebacakan yadnya luire ; Aswameda yadnya, Siwa yadnya, Dewa yad-nya,  Rsi yadnya, Pitra yadnya, Bhuta yadnya, Manusa yadnya, mekejang padé utama, keto masi manira ngicen piteket tetuek nyalanang ajaran agama, ugama lan igama sawireh buka tetelu ento tusing ada len tuah Sanghynag Tri Murti nyekala, adungang nyen pantaraning upakara; yadnya muah tattwane, sawireh ento madan yadnya, yening mimpas uli Tattwane ento kebaos “buta”, yening sing manut uli uger-ugering nyalanang yadnya ento madan “bongol”, lan yen sing nganggo upakara ento suksmane “rumpuh’, nirdon gegaene,ento mekejang tusing ada len tuah niasa ukudan iraga , adá ulu/sirah, adá awak/ukudan, lan adá batis, ento kautaman iraga meyadnya, mekarma sekala lan niskala,lakar sida nemuang ane madan morksartam jagatita ya ca iti dharma,baos dane Mk.Manik manggala prawartaka ngaben kinembulan Desa Adat Tegenan.

Selantur ipun dane majarang,Ngaben Kinembulan suksmanipun wantah ngemargiang Upacara Pitra Yadnya sareng-sareng pantaraning krama sane megenah ring Desa Adat Tegenan utawi wargi sios sane kekuubang olih sinalih tunggil krama Desa Adat Tegenan nginutin tata titi sedaging perarem  Desa Adat Tegenan. Manut dane kruna ngaben mawit saking makudang-kudang pinampen,nanging tugesne mekadi ring sor puniki;

1.     wit ipun saking kruna Ngabu(menadosang abu) polih pengiring in kesandiang dados Ngaben inggih punika pula pali menadosang layon punika kageseng dados abu melarapan gni yadiastun alit ngangge nyasa utawi simbul,mekadi ring Tegenan sane kageseng wantah pengawak/simbul layon.

2.     Wenten taler maosang wit ipun saking kruna beyá,polih pengeter ngá pengiring in dados kruna ngábeyánin artos ipun mekelin (tarpana), mawinan Pitra Yadnya punika wenten upecara mekelin/penanjen sang ilang sane sampun mantuk ke desa wayah.

3.     Taler wenten maosang mewit saking kruna api polih pengeter ngá lan pengiring in dados kruna ngapiin ngandi dados ngapen,aksara pá nyatirupa dados aksara bá mawinan ngapen dados aksara ngaben. Api pinaka nyasa Brahma lan Brahman,tetuek ipun mangda sang pitara presida mewali ke Brahman pinaka Sang Sangkan paraning dumadi.

 

Dane taler majarang,ngaben suksmanipun wantah nyuciang angga sariran imanusa sane kebaos Stula Sarira sane mawit saking Panca Maha Bhuta (Akasa,Apah,Teja,bayu lan Pertiwi) kauriping olih Sanghyang Atma taler keiket dening Panca tan matra (Sabda Tan Matra,) sane kebakta saking karma duke mahurip. Mangda presida suci/bersih,sida amor ring acintya mawinan patut kemargiang upacara Ngaben.

Dadosne ngaben punika wantah upacara penyucian sanghyang atma saking panca maha Bhuta mangda presida ngewaliang kegenah suang-suang lan ngelepas sanghyang atma saking stula sarira.

Wenten tigang palet sane patut kemargiang sajeroning ngemargiang upacara Pitra Yadnya,minekadi :

a.     Ngaskara

Ngaskara pinaka serana nyuciang Sanghyang Atma saking Preta manadi Pitara,mangda presida ngungsi Nuah Loka.

b.     Tirta Pengentas.

Tirta Pengentas pinaka piranti memutus sifat  kepurusan (kejiwa-an) lan predana (kebendaan),mangda presida ngungsi brahmaloka.

c.     Prelina.

Prelina piranti ngelebur sarira sang lampus mangda mewali kesangkan paraning dumadi,sanghyang atma mewali ke Parama-atma,prakertin ipun mewali ke bhuana agung,suksman iun ngewaliang ke genah sane patut.

 

 

A.    ATMA WEDANA

Upacara Atma Wedana kebaos Ngeroras utawi Maligya,Mamukur, Nyekah miwah sane siosan,pinaka upacara lanturan saking upacara ngaben sane gumanti metetujon ngelepasang Sanghyang Atma saking Stula Sarira,yeni ng atma wedana ngelepasang Sanghyang Atma saking Suksma sarira mangda presida ngungsi Bhuah Loka. Suksma Sarira sane medasar  Panca Tan Matra,Dasendria miwah sane siosan kasuciang melarapan upacara ngeroras metetujon taler mangda Sanghyang Atma presida amor ing acintya melarapan pengastiti yasa kerti  pertisentanan-ipun taler medasar karma wersanan sanghyang atma. Antuk punika sajeroning atma wedana setata kedasarin antuk tigang sampir minekadi :

a.   Cinandi Bang pinaka niasa Puspa Lingga Sekah,pinaka lingga Sang Dewa Pitara/Leluhur Sanghyang Atma,sanghyang atma sane kekarya-nin pinaka meraga sisya.

b.   Cinandi Petak,pinaka prelambang Puspa Lingga Sangge,pinaka lingga Sang Hyang Antaratma/Dewa hyang pinaka Guru Nabe.

c.   Cinande Hijo mepinda Daksina Lingga pinaka stana Sanghyang Paramatma,Bhetara Kawitan pinaka witning kahuripan ring bhuana agung. Sajeroning pemargia,maiter pang tiga murwa daksina ring bale peyadnyan,pinaka nyasa Sang Pitra manadi Sang Pitara lantur dados Sang Dewa Pitara. Nika mawinan patut pisan titenin ngemargiang yadnya medasar antuk manah suci Nirmala kadi kasurat ring Lontar Dewa tatwa 10,kadi ring ajeng.

 

 Asapunika ketelatarang olih manggala prawartaka karya Mk.Manik Puspayoga ritatkala ngawitin paruman ngerincikang dudonan karya pitra yadnya ring Bale Desa Adat Tegenan daweg rahina Wraspati Wage Watugunung,pinanggal 18 Mei 2023